Nieuwe site en archief

Sinds april 2011 heeft PEN Vlaanderen een nieuwe website waarin de oude blogs en site zijn opgegaan. Bent u op zoek naar archiefmateriaal en blogberichten van voor 2011? Die vindt u op de volgende adressen:

• Algemeen PEN-nieuws voor april 2011: hieronder
• Schrijversflat-nieuws voor april 2011: hier.
• WIPC-nieuws voor april 2011: hier.

PEN Vlaanderen trekt met vervolgde auteurs naar Minister-President Kris Peeters

Donderdag 24 maart is PEN Vlaanderen samen met vier vervolgde auteurs te gast bij de Vlaamse Minister-President Kris Peeters. De auteurs zijn in Brussel in het kader van een belangrijke conferentie over vrijheid van meningsuiting. De Minister-President stond zelf op een persoonlijke ontmoeting met de schrijvers.

Het gaat om de vervolgde internetactiviste Naziha Réjiba uit Tunesië, de gerenommeerde schrijver Arthur Gakwandi uit Oeganda, de met de dood bedreigde journalist Déo Namujimbo uit Congo en de jonge, ophefmakende publicist Sreang Heng uit Cambodja. Hun reis- en verblijfkosten worden vergoed door het Departement internationaal Vlaanderen, waarvoor Kris Peeters bevoegd is.

David Van Reybrouck, voorzitter van PEN Vlaanderen, reageert tevreden: "Wij waarderen het zeer dat Vlaanderen tot op het hoogste niveau expliciet belang stelt in het lot van vervolgde schrijvers, niet alleen abstract en principieel, maar ook concreet en persoonlijk. Voor die vier auteurs is zo'n officiële blijk van betrokkenheid van onschatbare waarde."

PEN Vlaanderen is de Vlaamse afdeling van PEN International, de enige mondiale vereniging van schrijvers. Sinds 1921 zet de organisatie zich in voor de vrijheid van meningsuiting.

De delegatie bestaat verder uit John Ralston Saul, algemeen voorzitter van PEN International, en Marian Bodsford Fraser, voorzitter van het Writers in Prison Committee van PEN International.

Belangwekkende conferentie

Het bezoek kadert in de tweejaarlijkse conferentie van het Writers in Prison Committee dat van 25 tot 27 maart in Brussel doorgaat. Het Writers in Prison Committee is de waakhond van PEN International. Het bekommert zich wereldwijd om het lot van schrijvers in nood.

PEN Vlaanderen treedt op als gastheer van dit bijzondere internationale treffen. Het is de eerste maal dat de Vlaamse afdeling zo'n belangwekkende bijeenkomst organiseert. Er worden zo'n tweehonderd uit de hele wereld deelnemers verwacht.

De conferentie opent op vrijdagmorgen met een opmerkelijke keynote speech door Tienchi Liao, voorzitter van het Independent Chinese PEN Centre, over het groeiende volksprotest in China. Andere sprekers zijn de Russische cineast Andrei Nekrasov, de Belgische auteur Jeroen Theunissen en de Tunesische journaliste Naziha Réjiba. David Van Reybrouck modereert. De conferentie beklemtoont andermaal de rol van Brussel als stad waar schrijvers in nood hun toevlucht kunnen vinden. Al in de negentiende eeuw vonden opgejaagde auteurs en dwarsdenkers als Victor Hugo, Karl Marx en Multatuli onderdak in de Belgische hoofdstad.


Voor de pers zijn er drie mediamogelijkheden voorzien:
1. Persmoment in de ambtswoning van de Minister-President: donderdag 24 maart, 16.15 h, Hotel Errera, Koningstraat 14, Brussel

2. Openingssessie conferentie Writers in Prison Committee: vrijdag 25 maart, 9h30, KVS, Bol, Lakensestraat, Brussel.
Die dag zijn John Ralston Saul, algemeen voorzitter PEN International, Marian Botsford Fraser, hoofd Writers in Prison Committee en David Van Reybrouck, voorzitter van PEN Vlaanderen, beschikbaar voor interviews.

3. Mogelijkheid tot interviews:
-Tienchi Liao (China), voorzitster Independent Chinese PEN Centre, spreekt over het weggemoffelde maar stilaan massale volksprotest in China, over de Nobelprijs voor Liu Xiaobo, over mensenrechten in China
-Naziha Réjiba (Tunesië), journaliste, een van de scherpste critici van haar land, oprichtster van de online krant Kalima, jarenlang geïntimideerd door de Tunesische overheid, spreekt over de Arabische revolutie en de ontwikkelingen in Tunesië.
-Andrei Nekrasov (Rusland), dissident Russisch cineast, winnaar Oxfam/Novib/PEN Award 2011, regisseur van documentaires over de vergiftiging van Litvinenko en de Russische inval in Georgië. (ov)
-Déo Namujimbo (DRCongo), onafhankelijk Congolese journalist uit Bukavu, broer van de vermoorde Radio Okapi-reporter Didace Namujimbo, auteur van twee bijzonder scherpe boeken over het conflict in Oost-Congo, gevlucht naar Parijs na ernstige doodsbedreigingen.
-Arthur Gakwandi (Oeganda) schrijver en hoogleraar aan de Makarere University, de dynamische voorzitter van PEN Oeganda, een van de belangrijkste centra in subsaharisch Afrika. (ov)
-Sreang Heng (Cambodja), jong en ophefmakend publicist en professor filosofie aan Pannasastra University, secretaris van PEN Cambodia, het jongste PEN-centrum ter wereld: geen geringe stap oor het intellectuele leven in een land waar dertig jaar geleden de intelligentsia werden uitgeroeid. Heng doctoreerde in Amsterdam
- Parvin Ardalan (Iran/Malmö), vooraanstaande Iraanse schrijfster en feministe die zich actief inzet voor de mensenrechten. Olof Palme prize recipient 2008.
- Chenjerai Hove (Zimbabwe/Miami), bekend dichter, schrijver en journalist, gekend voor romans als Bones, Shadows, Ancestors, momenteel gastschrijver bij ICORN in Miami.
- Mana Neyestani (Iran/Parijs), gelauwerd cartoonist, belandde in de gevangenis in Iran, zag zich verplicht tot een ballingschap in Maleisië, waarna hij de eerste ICORN-gastschrijver in Parijs werd (februari 2011).
- Philo Ikonya (Kenya/Oslo), dichter, romancière die zich inzet voor de mensenrechten. In ballingschap sinds 2010, bestuurslid van PEN International.
- Easterine Iralu (Nagaland/Tromsö), dichter, romanschrijfster, feministe, in ballingschap sinds 2007.

Alle auteurs bedienen zich van het Engels en/of Frans. Info via Bart Van Loo, communicatieverantwoordelijke PEN Vlaanderen, 0474 26 23 43.

Tegen het verstikkende stof

Dit opiniestuk van PEN Vlaanderen-voorzitter David van Reybrouck verschijnt vandaag in De Standaard, samen met het gedicht van Liu Xiaobo.

Zondag wordt over de hele wereld het gedicht “Je wacht op mij met ’t stof” van de Chinese Nobelprijswinnaar voor de Vrede Liu Xiaobo voorgedragen. Het is een prachtig gedicht, maar dat is niet de reden. De reden is dat Liu in een Chinese gevangenis zit omdat hij op volstrekt geweldloze wijze gepleit had voor meer vrijheid, mensenrechten en democratie in zijn land. Iedereen herinnert zich het pijnlijke beeld van de lege stoel in Oslo afgelopen december, tijdens de ceremonie waarop Liu Xiaobo zijn Nobelprijs had moeten ontvangen. Het was driekwart eeuw geleden dat een laureaat zijn prijs niet mocht ophalen. De laatste keer was in 1936 toen Hitler de Duitse pacifist Carl von Ossietzky verhinderde om zijn prijs in ontvangst te nemen.
Morgen zal het gedicht van Liu Xiaobo te horen zijn in meer dan tachtig wereldsteden, van Sydney tot Istanbul, van Beiroet tot Reykjavik, van Praag tot Lagos. Het zal te horen zijn op de Sloveense radio. Het zal voorgedragen worden op Gorée, het beruchte historische slaveneiland voor de kust van Senegal. Het zal zelfs voorgedragen worden op een literatuurfestival in de Speciale Bestuurlijke Regio Hongkong. De actie geniet de steun van Nobelprijswinnaars zoals J.M. Coetzee, Nadine Gordimer, Elfriede Jelinek en Herta Muller.
Ook in Vlaanderen zullen Liu’s woorden weerklinken. Op verzoek van PEN Vlaanderen gaan tal van organisaties aandacht besteden aan het gedicht. Jeugdbewegingen, culturele organisaties en openbare bibliotheken zullen de verzen ten gehore brengen. Het zal voorgelezen worden in de schaduw van de koeltorens van Doel en tijdens de poëziedag in Beauvoorde. Het zal te lezen zijn in bibliotheken van de Westhoek tot Haspengouw. Het zal her en der gehoord worden bij scouts, gidsen, chiro’s en ksa’ers. Het zal weergalmen tijdens de misviering in het prachtige kerkje van Wulpen, bij Koksijde, en tijdens vieringen en bezinningen in enkele andere gebedshuizen.
Waarom? Omdat we tegen China zijn? Omdat we vrezen voor het Gele Gevaar? Nee, verre van. Maar simpelweg omdat zoiets niet kan. Omdat het tegen de menselijke waardigheid indruist wanneer je iemand opsluit omwille van zijn of haar vrije mening en vredelievend verzet. Daarom.
Begin januari werd ik voorzitter van PEN Vlaanderen, onze afdeling van de mondiale schrijversvereniging PEN International. Die vereniging bestaat dit jaar negentig jaar – helaas, zou ik bijna zeggen, want ze is nog steeds nodig – en kende in het verleden illustere voorzitters als Gyorgy Konrad, Heinrich Böll en Mario Vargas Llosa. Sinds mijn aantreden krijg ik met de regelmaat van de klok mails vanuit het hoofdkwartier in Londen over wat er met schrijvers, denkers en journalisten over de wereldbol gebeurt. Beklemmende mails. Niet eens per maand, niet eens per week, maar meermaals per week. Een greep uit de treurige oogst van de afgelopen dagen: in Syrië kreeg een journalist anderhalf jaar gevangenis omwille van een artikel over de banden van zijn land met Iran, in Bahrein werd een wetenschapper en mensenrechtenactivist gearresteerd omwille van zijn kritiek op het regime, in Iran werd een advocate en vrouwenrechtenactiviste opgepakt omdat ze zich kritisch had uitgelaten over de verkiezingen, in Turkije werden twee schrijvers gearresteerd die onderzoek verrichtten naar de duistere zaakjes van de staat. En de ellende beperkt zich lang niet tot het Midden-Oosten: in Angola vloog afgelopen week een journalist voor een jaar in de gevangenis en in Mexico werd de dood van een jonge dichteres herdacht omdat ze zich verzette tegen het straffeloos moorden en verkrachten van vrouwen in haar land. Daarvoor werd ze zelf in januari vermoord. Haar gewurgde lichaam werd in het stadscentrum van Ciudad Juárez teruggevonden, haar hoofd in plastiek, haar linkerhand afgesneden. Een dichteres. Week in, week uit, soortgelijke berichten. Om de zes maanden stuurt Londen de case-list uit, het zwartboek met nieuwe gevallen van schrijvers in nood. Voor de tweede helft van 2010 gaat het om maar liefst 532 gevallen. Liu Xiaobo is lang niet de enige.
In eigen land gaat het er niet zo hard aan toe, maar deze week nog velde de correctionele rechtbank van Brussel loodzware straffen tegen tien actievoerders van Greenpeace die in december 2009, bij wijze van ludieke actie, tijdens een Europese top in Brussel met hun wagen in de beveiligde zone rond het Berlaymont-gebouw waren geraakt, waar ze voor de geamuseerde ogen van de wereldpers op de rode loper een spandoek ontrolden. Prijs voor die studentengrap? Eén maand voorwaardelijk en een boete van 1100 euro voor elk van hen. De politiediensten die zo nonchalant waren de zelfgefabriceerde pasjes van de activisten niet te controleren, waarop nochtans duidelijk hun echte namen en het Greenpeace-logo prijkten, gingen vrijuit.
Vrijdag komen in Brussel schrijvers en literaire professionals uit alle uithoeken van de wereld bijeen om zich drie dagen lang te buigen over het lot van hun minder gefortuneerde collega’s. PEN Vlaanderen is voor het eerst in zijn geschiedenis gastheer van de tweejaarlijkse conferentie van het Writers in Prison Committee, zowat de waakhond van PEN International. Onder de gasten bevinden zich de jonge Cambodjaanse intellectueel Heng Sreang, afkomstig uit een land waar dertig jaar geleden nagenoeg alle intellectuelen in the killing fields werden afgemaakt, de gevluchte Congolese journalist Déo Namujimbo (ik heb zijn broer nog gekend, inmiddels ook al vermoord), de Oegandese schrijver Arthur Gakwandi, hoogleraar en voorvechter van een dynamische literaire cultuur in Afrika en de Tunesische journaliste Naziha Réjiba, die jaren van strijd heeft geleverd tegen het Ben Ali-regime. Moedige mensen, stuk voor stuk, die naar hier kunnen komen dankzij de steun van Vlaams Minister-President Kris Peeters. Verder ook vervolgde schrijvers uit Afghanistan, Wit-Rusland en Rusland.
Op vrijdagochtend gaat de conferentie van start met een publieke zitting in de grote zaal van de KVS. Zelf kijk ik zeer uit naar de openingslezing van Tienchi Liao, voorzitter van het Independent Chinese PEN Center, over het groeiende burgerprotest in China. De zitting (om halfnegen) is voor iedereen toegankelijk. Wie er niet bij kan zijn, kan twee dagen later, op zondag 27 maart, veel van de auteurs aan de slag zien op het onvolprezen Passa Porta Festival, dat stilaan is uitgegroeid tot een van de beste literatuurfestivals van Europa. En wie dat niet haalt, kan nog altijd, in stilte of met megafoon, dat machtige gedicht van Liu Xiaobo herlezen.

Organisaties die zondag eveneens het gedicht willen brengen, worden gevraagd om dat te berichten aan pers@penvlaanderen.be. Meer info over conferentie en festival www.passaporta.be.

Je wacht op mij met ’t stof

- voor mijn vrouw, die elke dag wacht

door Liu Xiaobo

niets rest je in jouw naam, niets

dan op me te wachten, samen met het stof van ons thuis

al die lagen

bijeen, overlopend, in geen hoek

wil je de overgordijnen open trekken

de roerloosheid van het licht verstoren

boven de boekenplank is het met de hand

geschreven etiket verstoft

op het tapijt ademt het patroon het stof in

als je de pen graag een stofpunt wilt geven

wanneer je me een brief schrijft

worden mijn ogen door pijn gestoken

je zit daar de hele dag lang

durft niet te bewegen

uit angst dat je voetstappen het stof zullen vertrappen

je probeert je adem in te houden

en gebruikt de stilte om een verhaal te schrijven.

In ogenblikken als deze

is het verstikkende stof

de enige bondgenoot

jouw visie, adem en tijd

doordringen het stof

in de diepte van je ziel

wordt de tombe centimeter na centimeter

vanaf de voeten opgestapeld

komt tot aan de borst

staat tot aan de keel

jij weet dat de tombe

je beste rustplaats is

waar je op me wacht

zonder bron van angst of paniek

daarom verkies je stof

in het donker, in kalm verstikken

wachtend, wachtend op me

je wacht op me met stof

en weigert zon en werveling van lucht

laat het stof je maar helemaal begraven

laat jezelf maar inslapen in ’t stof

tot ik terugkom

en jij wakker wordt

en het stof afveegt van je huid en je ziel.

Een wonder – ontwaakt uit de dood.

April 9, 1999

*

Engelse tekst hier

vertaling: Job Degenaar /Annmarie Sauer

actie van WIPC Nederland/WIPC Vlaanderen

Caselist 2010

Van januari tot december 2010 registreerde het WIPC van PEN International meer dan 730 gevallen van aanvallen in een of andere vorm tegen schrijvers, journalisten, uitgevers en bloggers in 81 landen. Inbegrepen: 39 moorden en 219 gevallen van langdurige opsluiting. 148 daarvan zijn zogenaamde 'main cases', d.w.z. gevallen waarin duidelijk is dat de gevangenisstraf werd uitgesproken omwille van wat de gestraften hebben geschreven of van wettelijk toegestane politieke activiteiten. PEN mocht zich ook verheugen over 100 vrijlatingen, het dubbele aantal van het jaar voordien, en hoofdzakelijk Cubanen die werden vrijgelaten in de tweede helft van vorig jaar.

U kunt de Caselist 2010 hier inkijken.

Nieuws van Mehmet Bakir, PEN-Vlaanderen erelid

Actief voor Amnesty in Berlijn en bevreesd voor uitwijzing

Sinds zijn vrijlating uit de gevangenis van Bolu (Turkije) in 2009 woont de Turks-Duitse journalist Mehmet Bakir (48), erelid van Pen-Vlaanderen, weer in Berlijn. Op 2 februari 2011 was hij er spreker op een bijeenkomst van de Turkije-groep van Amnesty International. Hij hield een uiteenzetting over de mensonwaardige levensomstandigheden in Turkse gevangenissen en de schrijnende problematiek van de gevangenentransporten. Ondertussen heeft hij zelf problemen met zijn verblijfsvergunning en dreigt hij uitgewezen te worden.

Amnesty-avond over Turkije

Sinds zijn terugkeer in Berlijn zet Mehmet Bakir zich in voor Amnesty International. Op 2 februari 2011 werd voor een tweehonderdtal geïnteresseerden een Turkije-avond georganiseerd. Mehmet bracht er als ervaringsdeskundige een beklijvende getuigenis en analyse van de toestand in de Turkse gevangenissen.

Hij wees erop dat er voor de gedetineerden totaal geen sprake is van resocialisatie. Voeding, sanitair en gezondheidszorg zijn in de overvolle Turkse gevangenissen beneden alle peil. Er heerst constant agressie en veel gevangenen kampen met zware psychische problemen. Iedereen tracht op zijn manier te overleven. Wie geen geld heeft voor een bekwame advocaat, heeft zijn proces al bij voorbaat verloren. Sommigen moeten meer dan een jaar op hun proces wachten. Bekentenissen worden via folterpraktijken afgedwongen. Gevangenen die hun straf al uitgezeten hebben, dienen soms nog maanden in de cel te blijven, omdat de akte van hun vrijlating maar niet aankomt. De vrijgelatenen hebben het achteraf erg moeilijk met hun re-integratie. De recidivegraad in Turkije is bijzonder hoog.

Mehmet Bakir wees ook op de problematiek van de gevangenentransporten. Zelf moest hij ooit zo’n driedaags transport ondergaan, waarbij hij slechts een keer naar het toilet mocht en eten noch drinken kreeg. De gevangenen zitten in de vrachtwagens als haringen in een ton en sommigen moeten zelfs de hele tijd staan. Ondertussen zijn ze met knellende en snijdende spiraalhandboeien aan elkaar vastgeketend. Ventilatie is er niet en de temperatuur in de transportwagens kan tijdens de zomermaanden erg hoog oplopen. Ook dat probleem wil Mehmet Bakir nu in de openbaarheid brengen.

Getraumatiseerd en werkloos

Aan zijn verblijf in de Turkse gevangenissen heeft Mehmet Bakir een trauma overgehouden. Hij is nog steeds in psychotherapie. Telkens als de herinneringen weer boven komen, voelt hij zich ellendig. De ene dag gaat het beter dan de andere. Op fysiek vlak is hij aan de beterhand, al moet hij nog steeds medicatie nemen om de werking van zijn schildklier te stimuleren.

Een baan heeft hij nog niet te pakken gekregen. Als journalist zou hij wel weer op freelance basis kunnen werken, maar daartoe voelt hij zich momenteel nog niet in staat. Ondertussen fotografeert hij wel geregeld voor Amnesty International met het toestel dat hij zich dankzij Pen Vlaanderen heeft kunnen aanschaffen. Helaas verdient hij geen geld met zijn foto’s.

Risico op uitwijzing

Doordat Mehmet Bakir (door zijn detentie) meer dan zes maanden uit Duitsland weg is geweest, dreigt hij nu zijn verblijfsvergunning te verliezen. Hij loopt dan het risico om in Duitsland als illegaal bestempeld te worden. Mogelijks moet hij daardoor opnieuw een hele juridische lijdensweg afleggen en daar heeft hij de kracht en de energie niet meer voor. Op de steun van Amnesty Duitsland rekent hij niet erg. Amnesty Italië, België en Frankrijk hebben zich, naar zijn zeggen, al meer voor hem ingezet dan de Duitse afdeling. Het is mogelijk dat hij straks asiel om humanitaire redenen moet aanvragen of zijn toevlucht moet nemen tot kerkasiel. Hij overweegt ook om naar Zweden, België of Zwitserland uit te wijken. Over een paar weken moet hij alvast meer duidelijkheid krijgen over zijn toestand in Duitsland.

Filmproject

Toch blijft Mehmet moedig toekomstplannen maken. Hij heeft een draaiboek gemaakt voor een documentaire over “Poëzie en Dichteressen in Turkije”. Nu bekijkt hij de mogelijkheden om die documentaire effectief gerealiseerd te krijgen.